De gemiddelde Europeaan gooit jaarlijks 177,2 kilo verpakkingsafval weg waarvan 19,5% uit plastic bestaat. Dat wil dus zeggen dat wij in Europa gemiddeld per persoon elk jaar 34,5 kilo afgedankte plastic verpakkingen op de plasticafvalberg gooien.¹

In andere regio’s zijn die getallen vaak nog veel groter. Volgens onderzoek produceren de Verenigde Staten het meeste plasticafval.² 

Meer dan de helft van de 9,2 miljard ton plastic die tot nu toe is geproduceerd, zo’n 5 miljard ton, is als afval op een vuilnisbelt gestort of simpelweg in het milieu beland.¹ Daarvan stroomt wereldwijd elk jaar tussen de 5 en 13 miljoen ton plastic de grote oceanen in.²

In 2017 constateerden twee groepen wetenschappers, los van elkaar, dat 90% van al het oceaanplastic is aangevoerd door tien grote rivieren, waaronder de Nijl, de Yangtze en de Amazone.³ In 2021 kantelde dat beeld dankzij nieuw onderzoek.4 Hieruit bleek dat 80% van het oceaanplastic niet door een select groepje rivieren wordt aangedragen, maar door meer dan duizend. En dat het meeste afval niet door de grootste rivieren wordt meegenomen, maar juist door kleine rivieren die door dichtbevolkte gebieden stromen. Zo blijkt niet de Yangtze maar de Pasig, die door de Filipijnse hoofdstad Manilla stroomt, het meeste plastic met zich mee te voeren naar zee.

Los van al het plasticafval dat van land komt, is ook de visserij een grote bron van plasticvervuiling.

Plastic vergaat nooit maar verkruimelt tot steeds kleinere stukjes, net zolang tot die met het blote oog niet meer waarneembaar zijn. Op het kaartje hieronder is de samenstelling van de plasticsoep in de verschillende oceanen weergegeven en kun je zien wat voor soort plastic erin ronddrijft.¹

Niet alle microplastics in zee zijn het resultaat van verkruimeling, maar zijn ontstaan door bijvoorbeeld slijtage van autobanden, het dragen en wassen van synthetische kleding, het afspoelen van verzorgingsproducten en cosmetica, en het ‘morsen’ door de plasticindustrie van kleine plastickorreltjes genaamd nurdles.

Slechts 0,5% van het oceaanplastic drijft trouwens daadwerkelijk aan het oppervlak. De rest zweeft dieper in de waterkolom of ligt op de bodem.² Dus opruimacties van het wateroppervlak alleen lossen maar een heel klein deel van het probleem op.

Iedereen kent tegenwoordig het begrip plasticsoep, maar de realiteit is dat de akkers waarin onze gewassen groeien wel 4 tot 23 keer zwaarder vervuild zijn met microplastics dan de oceanen.¹

De bewust aan onze verzorgingsproducten en cosmetica toegevoegde microplastics stromen via onze badkamer het riool in. Dat rioolslib wordt later als mest met plastic en al over het land uitgereden. Recent onderzoek heeft aangetoond dat microplastics vervolgens via het wortelstelsel van planten worden opgenomen in diverse groenten en fruit zoals wortelen en appels, en dus op ons bord eindigen.²

Dit kaartje geeft een overzicht van de in Europa in 2016 uitgereden tonnen rioolslib:

Onderzoek naar de gevolgen van microplastics en de nog veel kleinere nanoplastics staat nog in de kinderschoenen, maar steeds meer wetenschappers maken zich zorgen over de gevolgen voor de gezondheid van de mens. Want elk van ons krijgt via de voedselketen, het drinkwater, opname via de huid en inademing micro- en nanoplastics binnen.

Een extra risico daarbij is dat plastic hormoonverstorende schadelijke stoffen¹ bevat en bovendien gifstoffen absorbeert die al in het milieu aanwezig zijn. Onderzoek onder zwangere Amerikaanse vrouwen liet zien dat die gemiddeld 56 verschillende chemische stoffen in hun bloed hebben.¹ De vermoedens worden steeds sterker dat deze tot de volgende gezondheidsrisico’s zouden kunnen leiden.² Daarnaast vormt ook de verbranding van plasticafval in de open lucht een groot risico voor onze gezondheid.

In 2022 heeft Plastic Soup Foundation een overzicht gepubliceerd³ van alle tot op heden wetenschappelijk vastgestelde effecten van plastic-microvezels op de diverse organen en het immuunsysteem. Alleen al in 2021 en 2022 zijn ruim 400 publicaties verschenen over de gezondheidseffecten van microplastics.

De wetenschap krijgt ook steeds meer oog voor de rol die de productie, verbranding en recycling van plastic en ook de plasticvervuiling zelf spelen in klimaatverandering. Plastic wordt immers van fossiele brandstoffen gemaakt. De vraag klinkt om meer onderzoek naar het effect die microplastics op de ijskappen en in de lucht kunnen hebben op de snelheid waarmee de aarde opwarmt.

Als we de opwarming van de aarde in 2050 tot maximaal anderhalve graad willen beperken, dan mogen we niet meer dan 570 miljard ton co2 uitstoten. Daarvan zal alleen al zo’n 10 tot 13% afkomstig zijn van de productie van plastic en de verbranding van plasticafval.¹