Sinds de jaren vijftig heeft het gebruik van plastic een hoge vlucht genomen. Het is ook sinds die tijd dat grote multinationals zoals Coca-Cola geïnvesteerd hebben in campagnes om het publiek voor te lichten, onder het credo ‘Packages don’t litter, people do’. De consument wordt voorgelicht om zich netjes van afval te ontdoen en in één moeite door verantwoordelijk gemaakt voor dat afval. De achterliggende bedoeling is duidelijk: de bedrijven kunnen onbeperkt plastic verpakkingen op de markt blijven brengen zolang ze zelf niet verantwoordelijk zijn voor de end of life-fase. Voor deze specifieke campagnes zijn speciale organisaties opgericht, die ook gefinancierd worden door deze multinationals. Keep America Beautiful bestaat al sinds 1953 en later zijn er zusterorganisaties in andere landen bijgekomen. De huidige crisis van de plasticsoep bewijst dat de pogingen om de verantwoordelijkheid op het bord van de consument te leggen, allesbehalve effectief zijn geweest.
Gedragsbeïnvloeding
Natuurlijk kan niemand het belang van goede voorlichting ontkennen om het gedrag van consumenten zo te beïnvloeden dat ze zorgvuldig met afval omgaan. Maar is de plasticsoep wel te bestrijden door gedragsverandering alleen? Een halve eeuw voorlichtingscampagnes in de Verenigde Staten heeft niets opgeleverd. De laatste jaren gaan Amerikaanse steden er in toenemende mate toe over om bepaalde items te verbieden, zoals plastic tasjes en wegwerpbekers. De plasticvervuiling is namelijk onbeheersbaar geworden. Nu pas gebeurt wat de industrie met voorlichtingscampagnes uit alle macht probeert te voorkomen: dat overheden verpakkingsbelasting gaan heffen, dat bepaalde producten van de markt worden geweerd, of dat er verplicht statiegeld wordt ingevoerd.
World Without Waste-campagne van Coca-Cola
Coca-Cola voert sinds 2018 de campagne ‘World Without Waste’. Onderdeel daarvan is dat alle verpakkingen overal ter wereld in 2025 worden teruggehaald om te worden gerecycled in samenwerking met lokale organisaties. Het klinkt geweldig en ambitieus, want we praten over drie miljoen ton plastic verpakkingen per jaar, het equivalent van 200.000 flessen per minuut. Geen enkele fles mag dus nog in het milieu komen. Lukt dat ook? In Nederland is de strategie uitgewerkt in de campagne ‘Let’s not waste this Summer’. Consumenten worden opgeroepen geen Coca-Cola te kopen als ze het bedrijf niet helpen om de verpakking te recyclen. Iedereen moet de verpakking op een verantwoorde wijze inleveren. Wie dat doet komt in aanmerking voor een prijs. Zouden de mensen die de gewoonte hebben hun flesjes en blikjes Cola op straat achter te laten zich aangesproken voelen en geen cola meer drinken? Welnee. Het gaat om een slimme campagne waarin Coca-Cola zich presenteert als een duurzaam bedrijf, terwijl ze de verantwoordelijk voor de flesjes en de blikjes in het milieu voor de zoveelste keer bij de consument legt.
