De Tweede Kamer heeft een meerderheid bereikt voor het afschaffen van de heffing op wegwerpbekers en -bakjes. Dit betekent dat eerdere moties van de SP en VVD, die voorheen niet zijn uitgevoerd, alsnog realiteit kunnen worden. Een beslissing die de inspanningen om wegwerpplastic te verminderen ernstig in gevaar brengt.
Jaarlijks worden er in Nederland maar liefst 7 miljard wegwerpbekers en -bakjes gebruikt, wat neerkomt op 19 miljoen stuks per dag. In lijn met de Europese Single Use Plastics (SUP)-richtlijn zijn er in 2019 afspraken gemaakt om dit aantal met 40% te reduceren in 2026. De heffing op wegwerpverpakkingen – 50 cent extra voor een bakje en 25 cent voor een beker – was bedoeld om ondernemers te stimuleren herbruikbare alternatieven aan te bieden en consumenten aan te moedigen om zelf een herbruikbare beker of bakje mee te nemen.
Heffing op plastic werkt: lessen uit het verleden
Deze aanpak heeft zich in het verleden al bewezen. Zoals Jeroen Dagevos van Plastic Soup Foundation bij RTL Nieuws toelichtte, leidde de invoering van een heffing op plastic tasjes tot een afname van 70% in gebruik. Consumenten pasten hun gedrag aan en namen vaker een eigen tas mee.
Of deze gedragsverandering zich ook voordoet bij een heffing op plastic bakjes en bekers, blijft de vraag. Gaan consumenten daadwerkelijk met een eigen bakje naar de snackbar of Chinees restaurant? Een meer voor de hand liggende aanpak zou zijn om de verantwoordelijkheid bij de plasticproducenten te leggen, of retailers te belonen voor het aanbieden van alternatieve materialen, zoals Maria Westerbos op Radio 1 benadrukte. Er zijn talloze duurzame alternatieven beschikbaar.
Consumenten willen minder plastic, maar geen hogere kosten
Uit onderzoek blijkt dat de meerderheid van de consumenten een vermindering van wegwerpplastic steunt: 80% geeft aan voor maatregelen te zijn. Zwerfafval en overmatige afvalproductie roepen veel ergernis op. Tegelijkertijd willen consumenten keuzevrijheid en zien zij extra kosten op wegwerpplastic niet als de beste oplossing.
In 2023 nam de Tweede Kamer al een motie van de SP (ingediend door Van Dijk) aan om de extra kosten voor wegwerpbekers en -bakjes te schrappen. Destijds schoof staatssecretaris Heijnen (CDA) de uitvoering door naar haar opvolger, Jansen (PVV). Plastic Soup Foundation wijst erop dat deze maatregel voortkomt uit Europees beleid en niet zomaar kan worden geschrapt. Wat wél kan veranderen, is wie de kosten draagt.
Meer dan een milieuprobleem: impact op onze gezondheid
Naast de ecologische impact is er een ander cruciaal argument voor herbruikbare alternatieven: gezondheid. Wetenschappelijke studies tonen aan dat micro- en nanoplastics in grote hoeveelheden vrijkomen uit plastic verpakkingen, vooral bij warme dranken en voedingsmiddelen. Per kopje koffie of thee kunnen tienduizenden plastic deeltjes vrijkomen.
Plastic Soup Foundation pleit daarom voor het investeren in duurzame alternatieven en het behouden van financiële prikkels om hergebruik te stimuleren, maar die belasting in dit geval niet bij de consument te leggen. Dit is niet alleen beter voor de planeet, maar ook voor onze gezondheid. Laten we verantwoordelijkheid nemen en plasticvervuiling bij de bron aanpakken.
